Batlamyus Kimdir Kısaca – Batlamyusun Eserleri ve Haritası

Batlamyus Kimdir Kısaca – Batlamyusun Eserleri ve Haritası

Batlamyus, yaşadığı dönem içerisinde pek çok konu hakkında ondan önceki filozof, matematikçi, coğrafyacı vb. ilim sahibi insanların araştırmalarını detaylıca gözden geçirerek bunları tek bir çatı altında toplayıp daha da geliştirmeyi hedefleyen bir bilim insanıydı.

Yazdığı eserlerde sıkça ondan önce ortaya atılmış olan teorilere ve çalışmalara referans vermiş ve bu fikirleri dönemin mantık çerçevesin de ilerletmeye çalıştırmıştır. Yazdığı eserler ve ortaya attığı fikirler ortaçağa kadar popülerliğini koruyacak ve dilden dile çevrilecektir.

Bu içeriğimizde Batlamyus Kimdir Kısaca?, Batlamyus’un Eserleri, Batlamyus’un Atlası – Haritası, Batlamyus’un Evren Modeli gibi konulara sırasıyla değineceğiz.

Batlamyus Kimdir Kısaca

Söze başlamanda önce belirtmekte fayda var ki Batlamyus’un hayatı hakkında gerçek anlamda neredeyse hiçbir bilgi günümüze ulaşamamıştır. Onu sadece yazdığı eserlerden ve eserlerinin popülerliği yüzünden sürekli olarak çevrilmesinden ve okuyucuyla buluşmasından sebeple tanıyor ve biliyoruz.

Batlamyus, antik Yunan astronomi ve coğrafya alanında büyük etkiler bırakmış olan önemli bir bilim adamıdır. Claudius Ptolemaeus olarak da bilinen Batlamyus, M.S. 90 civarında Mısır’da doğmuş ve 168 yılında vefat etmiştir. Batlamyus’un eserleri ve teorileri, antik dünyadan Orta Çağ’a, hatta Rönesans dönemine kadar uzanan bir süre zarfında büyük bir etki bırakmıştır.

Batlamyus’un en bilinen eseri, “Almagest” olarak adlandırılan astronomi kitabıdır. Bu eser, antik Yunan astronomisinin en kapsamlı kaynaklarından biri olarak kabul edilir. Batlamyus, Almagest’te gök cisimlerinin hareketleri ve gökyüzünün organizasyonuyla ilgili kendi teorilerini geliştirmiştir. Özellikle, gezegenlerin gökyüzündeki konumlarını ve hareketlerini açıklamak için epikikler adı verilen karmaşık sistemleri kullanmıştır. Bu sistem, gezegenlerin görünürdeki retrograd hareketlerini açıklamak için tasarlanmıştır.

Batlamyus’un diğer önemli eseri ise “Coğrafya“dır. Coğrafya, o dönemde bilinen (daha doğrusu Yunanlılar tarafından) bilinen dünya haritasını içeren bir eserdir. Batlamyus, eserinde dünya üzerindeki yerleri, nehirleri ve dağları coğrafi koordinatlarla belirlemiştir. Bu, o dönemdeki coğrafya bilgisinin temelini oluşturmuş ve Orta Çağ boyunca önemli bir referans kaynağı haline gelmiştir.

Batlamyus’un eserleri, Orta Çağ boyunca Arapça ve Latince’ye çevrilerek Avrupa’da geniş bir okuyucu kitlesi tarafından erişilebilir hale gelmiştir. Bu çeviriler, antik bilgiyi Orta Çağ dünyasına taşımış ve Batlamyus’un astronomik ve coğrafi modelleri uzun süre boyunca kabul görmüştür. Ancak, Rönesans döneminde Nicolaus Copernicus’un heliosentrik modelinin ortaya çıkmasıyla birlikte Batlamyus’un modelleri sorgulanmış ve yerini modern astronomi anlayışlarına bırakmıştır.

Batlamyus’un etkileri, sadece bilim dünyasında değil, aynı zamanda sanat, felsefe ve coğrafya gibi birçok alanda da görülmüştür. Batlamyus’un çalışmaları, bilim tarihindeki önemli kilometre taşlarından biri olarak kabul edilir ve antik dünyanın bilimsel mirasının Orta Çağ ve sonrasındaki dönemlere taşınmasında önemli bir rol oynamıştır.

Batlamyus’un Eserleri

Batlamyus temelde günümüze 3 farklı alan için 3 farklı eser bırakmıştır. Bıraktığı eserler zamanla kendi içerisinde aynı çatı altında kategorize edilmek için farklı kitaplara ayrılmıştır.

Almagest

Batlamyus’un kendi zamanına kadar ulaşan tüm Antik Yunan ve Babil çalışmalarını tek bir çatı altında toplayıp sistemize ettiği Batlamyus’un en önemli eseridir. Bu eserde genel anlamda astronomi, güneşin, dünyanın ve ayın hareketlerinin matematiksel teoremler ile açıklanması ve eserin en önemli konusu olan Dünya Merkezli Güneş Sistemi teoremi yer alır.

Eser Ortaçağa dek oldukça fazla kez isim değiştirmiştir, burada kafa karışıklığını gidermek adına aşağıdaki tablola yardımıyla eserin günümüze gelene kadar uğradığı isim değişikliklerine göz atabiliriz.

Sıralama	Eserin Adı	Türkçe Tercümesi	Dil
1	Mathematike Syntaxis	Matematik Sentezi	Yunanca
2	Megale Syntaxis	Büyük Derleme	Yunanca
3	Kitab el-Mecistî	Büyük Bileşim	Arapça
4	Almagest	Matematiksel Oluşum	Latince

“Almagest” yazıldığı günden Ortaçağa kadar bilim neredeyse veya hangi topluluktaysa o dile çevrilerek zamanın matematikçi ve gökbilimcilerine Antik Yunan ve Babil çalışmalarını sunan bir eser olmuştur. Eser içerisinde Dünya Merkezli Güneş Sistemi gibi iddialı teorilerde mevcuttu.

Eserlerin zaman içerisinde konuların kategorize edilmesi için farklı kitaplara ayrıldığından bahsetmiştik, Almagest ise toplamda 13 farklı kitaba bölünmüştür. Aşağıdaki tabloda 13 kitabın içeriğini görebilirsiniz.

Almagest’in İçeriği

Tablo formatında, Batlamyus’un “Almagest” adlı eserini oluşturan 13 kitabın içeriğini şu şekilde sıralayabiliriz:

Kitap No	Başlık	İçerik
I	Giriş	Genel astronomik kavramlar, gökyüzündeki temel fenomenlere dair genel bir anlatım.
II	Gökyüzündeki Sabit Yıldızlar	Yıldız katalogları ve yıldızların konumları, parlaklıkları ve hareketleri hakkında detaylı bilgiler.
III	Ekliptik ve Ekvator Koordinatları	Gökyüzündeki nesnelerin konumlarını belirlemek için ekliptik ve ekvator koordinat sistemleri üzerine detaylı bir inceleme.
IV	Güneş Hareketleri ve Ekliptik Koordinatlar	Güneş’in hareketleri, mevsimlerin değişimi ve ekliptik koordinatlar konularını içeren bir bölüm.
V	Ay Hareketleri ve Ayın Evreleri	Ay’ın hareketleri, evreleri ve tutulmaları konusundaki detaylı açıklamalar.
VI	Ay’ın Geceleyin Gökyüzündeki Konumu	Ay’ın geceleyin gökyüzündeki konumunu açıklayan bölüm.
VII	Gezegenlerin Hareketleri	Gezegenlerin hareketlerini açıklayan, epikikler sistemi ve retrograd hareketler hakkında detaylı bilgiler içeren bölüm.
VIII	Merkür ve Venüs’ün Hareketleri	Merkür ve Venüs’ün özellikleri, hareketleri ve gözlemleri üzerine odaklanan bir bölüm.
IX	Mars’ın Hareketleri	Mars’ın özellikleri, hareketleri ve gözlemleri üzerine detaylı bir inceleme.
X	Jüpiter ve Satürn’ün Hareketleri	Jüpiter ve Satürn’ün özellikleri, hareketleri ve gözlemleri hakkında detaylı açıklamalar.
XI	Büyük Dairelerin Hesaplanması	Büyük dairelerin (yarıçapları, çapları) hesaplanması ve astronomik konumların belirlenmesi üzerine bir bölüm.
XII	Küçük Dairelerin Hesaplanması	Küçük dairelerin (yıldızlar, gezegenler) hesaplanması ve astronomik konumların belirlenmesi üzerine bir bölüm.
XIII	Paralaks ve Optik	Gözlemsel hatalar, paralaks ve optik etkilerin astronomik konumları nasıl etkilediği konusunda detaylı bir inceleme.

Coğrafya

Batlamyus bir diğer önemli eseri Coğrafya’da yine derleme bir kitap olup ondan önceki Babil ve Antik Yunan coğrafyacılarının eserlerinin derlenmiş halini oluşturur. Batlamyus bu eser içerisinde Eratosthenes, Hipparkhos, Strabon ve Surlu Marinos’un çalışmalarından oldukça fazla bahsetmiştir.

Coğrafya’nın İçeriği

Bu eserde yine Almagest gibi kategorize edilmek için 8 farklı kitaba bölünmüştür, aşağıda yine tablo yardımıyla bölümlerin ne içerdiğine göz atabilirsiniz.

Kitap No	Başlık	İçerik
I	Coğrafyanın Temelleri ve Harita Çizimi	Coğrafyanın temel prensipleri, matematiksel konum belirleme yöntemleri, harita çizimi ve projeksiyon konularını içeren bir giriş.
II	Kuzey Afrika ve Orta Doğu	Mısır, Libya, Sudan, Arap Yarımadası ve Mezopotamya bölgesi hakkında coğrafi bilgiler.
III	Avrupa ve Akdeniz Bölgesi	Antik Yunanistan, İtalya, İber Yarımadası, Fransa ve Akdeniz Adaları’nı içeren Avrupa ve Akdeniz bölgesi hakkında coğrafi ayrıntılar.
IV	Orta ve Doğu Avrupa	Orta ve Doğu Avrupa’nın coğrafi özellikleri, nehirleri, dağları ve diğer önemli yerleri hakkında detaylı bilgiler.
V	Asya Kıtası	Batlamyus’un döneminde bilinen Asya kıtasının genel coğrafyası, dağları, nehirleri ve diğer önemli coğrafi özellikleri hakkında bilgiler.
VI	Hindistan ve Uzak Doğu	Hindistan Yarımadası, Güneydoğu Asya ve Uzak Doğu’nun coğrafi ayrıntıları, nehirleri, dağları ve diğer önemli yerler hakkında bilgiler.
VII	Asya Adaları ve Okyanus Bölgeleri	Güneydoğu Asya ve Pasifik Okyanusu’ndaki adaların coğrafi konumları, özellikleri ve deniz yolları hakkında detaylı bilgiler.
VIII	Batı ve Kuzey Avrupa	Batı ve Kuzey Avrupa’nın coğrafi özellikleri, nehirleri, dağları ve diğer önemli coğrafi detaylar hakkında bilgiler.

Kitapların içeriğinden anlayacağınız gibi ilk bölüm hariç diğer 7 bölüm bilinen Dünya’nın coğrafi özelliklerini, nehirlerini, dağlarını ve diğer önemli coğrafi etkenlerini detaylı olarak anlatmaktadır.

Ancak, Batlamyus’un coğrafya anlayışı yeterince geniş değildir. İklim, doğal ürünler ve fiziki coğrafyaya giren konularla ilgilenmemiş ve bu alanlarda detaylı bir analiz yapmamıştır. Başlangıç meridyenini sağlam bir şekilde belirleyemediği için, sunduğu koordinatlar zaman zaman hatalı olabilmektedir. Ayrıca, Yer’in büyüklüğüne dair yaptığı tahmin de zamanla ortaya çıkan daha doğru ölçümlerle uyumsuzdur.

Batlamyus’un meşhur haritası veya Dünya Atlası ise 1. kitapta bulunmaktadır.

Tetrabiblos

Batlamyus yine ondan önceki Babil ve Antik Yunan astroloji çalışmalarına da Mısır’da bulunduğu sürece göz atmış ve bu eserleride tek bir çatı altında toplamayı başarmıştır. Bu eser 4 kitaptan oluştuğu için Tetrabiblos(Dört Kitap) adını almıştır.

Yine aşağıda tablo şeklinde Tetrabiblos oluşturan 4 kitabın içeriğini özet şeklinde görebilirisiniz.

Kitap No	Başlık	İçerik
I	Astrolojinin Temelleri	Temel astrolojik kavramlar, gezegen hareketleri, burçlar ve evlerle ilgili genel bilgiler.
II	Gezegenler ve Evler	Gezegenlerin hareketleri, etkileri ve evlerle olan ilişkileri üzerine detaylı bir inceleme.
III	Astrolojik Teknikler	Astrolojik yöntemler, doğum haritası çıkarma, transitler ve yönergelerle ilgili pratik bilgiler.
IV	Astrolojik Tahminler	Astrolojik analizlerle geleceği tahmin etme, olayları yorumlama ve astrolojik bakış açısıyla gelecekteki olaylara dair öngörüler.

Sıkça Sorulan Sorular

Sonuç

Sonuç olarak bugün Batlamyus hakkında şunu söylemek doğru olacaktır;

Kendinden önceki çalışmaları toplayarak tek bir çatı altında birleştiren ve bu eserlerden çıkarttığı fikirlerin üstüne katan Antik yüzyılın oldukça önemli bir bilim insanıydı. Eğer o olmasaydı büyük ihtimalle ondan önceki çalışmalara günümüze gelemeyecek ve milattan sonraki erken dönemin matematik ve coğrafi alanlarda yapılan çalışmaları hakkında oldukça bilgisiz olacaktık.