James Webb Uzay Teleskobunun Tüm Keşifleri – 2023!

James Webb Uzay Teleskobunun Tüm Keşifleri – 2023!

Daha önce James Webb Uzay Teleskobunun amaçlarından ve hikayesinden bahsetmiştik, hatta yörüngesine çıktıktan 6 ay sonra bize ilettiği ilk 5 görüntüyü de sitemiz içerisinde detaylı bir şekilde incelemiştik. Bu yazımızda ise biliyorsunuz ki 2023 yılını neredeyse bitirmek üzeriyiz, bu sebeple Webb’in bugüne kadar çektiği veya keşfettiği tüm gezegenleri ve yıldızları tarih sıralamasıyla listelemenin faydalı olacağını düşündük.

Bu yazımızda James Webb Uzay Teleskobunun 2023 yılına kadar çektiği tüm görselleri tarih sırasına göre herhangi bir atlama yapmadan sizlere göstermeye çalışacağız. Yazı içerisinde Webb’in 2022 yılının görselleri bulunmayacak çünkü 2022 yılına ait tüm keşifleri bir önceki yazımızdan bulabilirsiniz.

Webb’in ilk görüntüleri için tıklayın.

2022 ve 23 yılını aynı yazıda yayınlamak oldukça karmaşık bir yapıya sebep olacağı için iki yazı yayınlama kararı aldık, 2022 ve 2023 keşifleri şeklinde.

James Webb Uzay Teleskobunun 2022 Yılı Keşiflerine buradan ulaşabilirsiniz.

Konuyu fazla uzatmadan içeriğimize başlamak istiyorum çünkü bildiğiniz üzere geçtiğimiz 2 yıl boyunca Webb oldukça fazla ötegezegen ve yıldız keşfetti, hatta bazen kendi güneş sistemiz içerisinde bulunan gezegenlere bile bakma fırsatını elde etti. Haliyle oldukça uzun bir konu bizleri beklemekte.

O yüzden hatırlatmakta fayda üst taraftaki içerik tablosunu kullanarak detaylı olarak atılan başlıklarla birlikte Webb’in uzay keşif serüvenine ortak olabilirsiniz.

Ocak – 2023

Tarantula Nebulası

Webb 2023 yılına oldukça göz alıcı bir görüntü ile başladı, şahsi anlamda benim en beğendiklerimden birisi.

NGC 346

NGC 346, yıldız oluşumunun zirvede olduğu erken evrendeki galaksilerin bileşimine çok daha yakın bir bileşime sahip olan Küçük Macellan Bulutu’nda bulunuyor. Gökbilimciler, NGC 346’yı gözlemleyerek uzak gökadalardaki erken yıldız oluşumunun neye benzediğini öğrenebilirler.

Chamaeleon I: Karanlık Moleküler Bulutu

Bu moleküler bulutta (yıldızların ve gezegenlerin doğduğu yer), Webb bilim adamları çeşitli buzlu bileşenler buldular. Karbondioksit, amonyak ve metan gibi bu donmuş moleküller yaşamın yapı taşları haline gelebilir.

Sarmal Gökada: LEDA 2046648

Cihaz kalibrasyonu sırasında çekilen bu görüntü, Webb’in galaktik “fosilleri” kazma yeteneğinin test edilmesine yardımcı oldu. Antik galaksiler o kadar uzakta ki, uzay genişledikçe ışıkları kızılötesi dalga boylarına doğru uzanıyor.

Görüntünün alt kısmına doğru uzanan büyük sarmal galaksi dikkatinizi çekti mi? LEDA 2046648 olarak adlandırılan bu cisim, Dünya’dan bir milyar ışık yılının biraz üzerinde uzaklıkta ve Herkül takımyıldızında yer alıyor. 

Bilim insanları bunun gibi görüntüleri kullanarak galaktik “dinozorları” modern galaksilerle karşılaştırabilirler. Bu da galaksilerin nasıl evrimleştiği hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı oluyor ve Webb’i en iyi uzay paleontoloğu yapıyor.

Şubat – 2023

Pandora Kümesi

Webb’in Pandora Kümesi’ne ilişkin yeni görünümü, 4 anlık görüntüyü bir panoramada birleştiriyor; 3 ayrı galaksi kümesinin bir megaküme halinde birleştiğini ve yaklaşık 50.000’den fazla yakın kızılötesi ışık kaynağını gösteriyor. Bazı galaksilerin kırmızı renkli ve çarpık olduğuna dikkat edin. Bunun nedeni, ön plandaki megakümenin kütlesinin ve yerçekiminin aslında arkadaki daha uzaktaki galaksileri büyütmesidir; buna kütleçekimsel merceklenme adı verilir. 

Pandora Kümesi’nin (veya Abell 2744) yalnızca merkez çekirdeği daha önce Hubble tarafından ayrıntılı olarak incelenmişti. Webb’in güçlü görüşü gökbilimcilere bu bölgeye çok daha geniş ve derin bir bakış açısı sağlıyor.

 NGC 1433, NGC 7496 ve NGC 1365

Webb teleskopunun NGC 1433, NGC 7496 ve NGC 1365 görüntüleri, galaksilerin gaz ve toz ağlarını olağanüstü ayrıntılarla ortaya koyuyor.

M92: Küresel Küme

Burada, Samanyolu’ndan 27.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan binlerce yıldızdan oluşan bir küme olan M92’nin bir parçası gösterilmektedir. Webb’in ilk bilim gözlemlerinden biri olan bu gözlem, bilim adamlarının Webb’den en iyi şekilde yararlanmasına yardımcı olmak için tasarlanmış bir programın parçasıdır.

 RX J2129: Üçlü Süpernova

Mart – 2023

WR 124

WR 124 yıldızı, Yay takımyıldızında, 15.000 ışıkyılı uzaklıkta yer almaktadır. Güneş’in kütlesinin 30 katıdır ve şimdiye kadar 10 Güneş değerinde malzeme dökmüştür. Fırlatılan gaz yıldızdan uzaklaşıp soğudukça, Webb tarafından tespit edilebilen kızılötesi ışıkta kozmik toz oluşuyor ve parlıyor.

WR 124 gibi yıldızlar aynı zamanda gökbilimcilerin evrenin erken tarihini anlamalarına da yardımcı oluyor. Ölmekte olan benzer yıldızlar, genç evrene ilk olarak çekirdeklerinde dövülen ağır elementleri tohumladı; bu elementler, Dünya da dahil olmak üzere, içinde bulunduğumuz çağda artık yaygın.

Nisan – 2023

Uranüs!

Webb’in bu buz devine ilk bakışı, parlak atmosferik özelliklerin yanı sıra gezegenin 13 halkasının 11’ini de ön plana çıkarıyor. Daha önce yalnızca Voyager 2 ve Keck gezegenin en sönük halkalarını görüntülemişti ve hiçbir zaman bu kadar net olmamıştı.

Cassiopeia A

Webb’in güçlü kızılötesi gözü, yaklaşık 340 yıl önce patlayan devasa bir yıldızın kalıntısı olan Cassiopeia A’nın daha önce hiç görülmemiş ayrıntılarını, bizim Dünya perspektifimizden yakaladı.

Arp 220

Bu yıldız, yaklaşık 700 milyon yıl önce başlayan ve büyük bir yıldız oluşumu patlamasına yol açan 2 sarmal gökada arasındaki çarpışmanın sonucudur. Bu yıldız oluşumundan gelen ışık, Webb’in kızılötesi görüşüyle ​​arkasını görebildiği tozla örtülüyor. 250 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunan Arp 220, hem en yakın ULIRG’dir hem de bize en yakın 3 galaktik birleşmenin en parlağıdır.

Mayıs – 2023

Astreoid Kuşağı

Webb, güneş sistemimiz dışında ilk kez kızıl ötesi ışıkla bir astreoid kuşağına baktı.

Satürn’ün Uydusu: Enceladus

Webb, Satürn’ün uydusu Enceladus’tan fışkıran su buharını görüntüledi. Bilim adamları dünya dışı yaşamın var olabilecek en potansiyel gezegeni olarak Satürn’ün uydusu Enceladus’u seçti.

Enceladus, Satürn’ün etrafındaki yörüngesini yalnızca 33 saatte tamamlıyor ve bunu yaparken de su püskürtüyor ve arkasında bir torus bırakıyor. Bu torus üst diyagramda açık mavi renkte gösterilmiştir.

Ötegezegen: WASP – 18b

Webb, aşırı sıcak bir gaz devinin atmosferini analiz etti ve sıcaklıklarının haritasını çıkardı. Kavurucu sıcağa rağmen (yaklaşık 5000 F veya 2700 C), WASP-18 b’de az miktarda atmosferik su bulunuyor.

Haziran – 2023

NGC 5068

James Webb Uzay Teleskobu’ndan alınan bu görüntü boyunca toz ve parlak yıldız kümelerinden oluşan hassas bir desen görülüyor. Webb’in NIRCam cihazından alınan bu görüntü, gökadanın en yoğun olduğu parlak merkez çubuğu boyunca uzanan devasa yıldız popülasyonunun yanı sıra içerideki genç yıldızlar tarafından aydınlatılan yanan kırmızı gaz bulutları da gözle görülüyor. Bu ışıltılı yıldızlar, Başak takımyıldızında, Dünya’dan yaklaşık 17 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunan çubuklu sarmal gökada NGC 5068’e aittir.

Galaksiler…

Şuanda tam olarak 45.000 galaksiye bakıyorsunuz…

Einstein Nebulası

Webb, Dünya’dan 12 milyar ışıkyılı uzaklıktaki bir galakside duman veya dumana benzeyen karmaşık organik moleküller buldu. Bu, bu büyük, karmaşık moleküllerin en uzaktan tespit edilmesi konusunda yeni bir rekor kırdı

Söz konusu uzak galaksi, ön plandaki çok daha yakın bir galaksinin arkasında yer alıyor. Ön plandaki galaksinin yerçekimi o denli büyük ki, arkasındaki galaksinin ışığını çarpıtıp büyüterek görmeyi kolaylaştırıyor.

Orion Nebulası

Webb, Orion Nebulasında karbondioksit keşfetti. Webb bu bölgede genç bir yıldız sistemini çevreleyen gezegen oluşturan diskin içinde metil katyonu buldu. Disk, yakındaki genç yıldızlardan gelen UV radyasyonu ile bombardımana tutuldu. UV radyasyonunun genellikle karmaşık karbon moleküllerini yok etmesi beklenirken, bilim ekibi bunun aslında metil katyonunun ve onunla birlikte daha karmaşık karbon moleküllerinin oluşması için gerekli enerji kaynağı olabileceğine inanıyor. 

Sonuçta UV radyasyonunun bu disklerin kimyasını nasıl değiştirdiğini anlamak bize yaşamın kökenleri hakkında daha fazla bilgi verebilir.

Yaşlı Galaksiler…

Webb, Büyük patlamadan 830 milyon yıl sonra var olan 10 galaksiyi keşfetti.

Satürn’ün Parlayan Halkaları

Temmuz – 2023

NGC 3256

Toz Fabrikaları: Süpernovalar

Bilim insanları, bir yıldız patladıktan sonra gazının genişleyip soğuyarak toz oluşturduğunu öne sürdü. Ancak bu toz yalnızca orta kızılötesi ışıkta tespit edilebiliyor ve aşırı hassasiyet gerektiriyor. Webb’den önce bu fenomen yalnızca bir kez, yakındaki bir süpernovayla birlikte görülmüştü.

En Erken Karadelik Keşfedildi

100.000 galaksiyi kapsayan bir araştırmada Webb, bugüne kadarki en uzaktaki aktif süper kütleli kara deliğin yanı sıra iki küçük erken kara delik ve 11 erken galaksiyi tespit etti. Bu nesnelerin tümü büyük patlamadan sonraki ilk 1,1 milyar yılda mevcuttu.

Webb’in 1. Yıl Kutlaması

Gelin, Dünya’ya en yakın yıldız oluşum bölgesi olan Rho Ophiuchi’nin bu ayrıntılı yakın çekiminde doğan Güneş benzeri yıldızlara yepyeni bir bakış atarak Webb biliminin birinci yılını kutlayalım. Webb, çoğu yıldızımıza yakın kütlede olan yaklaşık 50 genç yıldız tespit etti ve bize Güneş’in erken dönem yaşamına dair bir fikir verdi. Karanlık, yoğun toz kozaları hâlâ ilk yıldızları oluştururken, yeni doğmuş bir yıldız (üst tarafta) iki büyük moleküler hidrojen jeti fırlatıyor.

Herbig-Haro 46/47: Bebek Yıldızlar

NGC 6822

Ağustos – 2023

El Gordo Gökadası

Halka Bulutsusu (Ring Nebula)

M51

SN 1987A

Bu en ünlü süpernovalardan biri olan SN 1987A. Patlamış bir yıldızın bu kalıntıları, 1987’deki keşiflerinden bu yana iyi bir şekilde incelenmiştir.

Eylül – 2023

HH 211 Gerçekleşen Yıldız Doğumu

Bu Webb görüntüsünde kutuplarından süpersonik gaz fışkıran yeni doğmuş bir yıldız görülüyor. Burada sadece birkaç onbinlerce yaşında ama büyüdüğünde Güneşimize çok benzeyecek.

Europa’nın Yüzeyinde Karbon Bulundu!

Webb, Jüpiter’in uydusu Europa’nın buzlu kabuğunda muhtemelen aşağıdaki sıvı su okyanusundan kaynaklanan karbondioksit keşfetti. Karbon dioksitin, Europa’nın iç okyanusu ile kabuğu arasında madde alışverişinin olduğuna dair kanıtların bulunduğu Tara Regio adı verilen bölgede en bol olduğu bulundu. Karbondioksit Europa’nın yüzeyinde sabit değil, bu nedenle bilim insanları jeolojik açıdan bakıldığında karbondioksitin oldukça yakın zamanda biriktiğine inanıyor. Bu okyanusun kimyasını anlamak, buranın bildiğimiz şekliyle yaşam için iyi bir yer olup olmadığını belirlememize yardımcı olabilir.

Ekim – 2023

NGC 346

Yengeç Bulutsusu (Crab Nebulası)

M83

Kasım – 2023

Dünya’dan En Uzak Karadelik Keşfedildi!

Dünya’dan tam olarak 3,5 milyar ışık yılı uzaklıktaki karadelik!

Sagittarius C

Galaktik merkez, Dünya’dan yalnızca 25.000 ışıkyılı uzaklıkta, Webb’in tek tek yıldızları incelemesine yetecek kadar yakın. Webb’in verileri, gökbilimcilerin aşırı kozmik bir ortamda yıldız oluşumu ve bununla birlikte evrenimizin köken hikayesi hakkında daha fazla bilgi edinmesine yardımcı olacak.

Ötegezegen: WASP-80 b

Webb, bir ötegezegen olan WASP-80 b’nin atmosferinde metan gazı tespit etti.

Herbig-Haro (HH) 797

Aralık – 2023

Cassiopeia A (CAS A) Supernovası

Kahverengi Cüce

Tam olarak yıldızlar değil, tam olarak gezegenler değil; kahverengi cüceler bu ikisinin arasında kalan nesnelerdir. Bu görüntüde gösterilen yıldız kümesinde Webb, şimdiye kadar keşfedilen en küçük, serbest yüzen kahverengi cüceyi gözlemledi.

---

Webb’in gözlemleri ve keşifleri 2023 yılı için burada bitiyor, arada atladığımız bazı keşifler olabilir fakat bunlar kasıtlı olarak atlanmış olma ihtimaline sahiptir. Çünkü Webb’in bazı keşifleri veri setine dayandırılmakta ve oldukça geniş bilgi kapsamını gerektirmektedir. Bu gibi durumlarda Artist çalışmaları ile veriler önce bilim adamları tarafından grafiklere ardından artistler tarafından görsele dönüştürülür.

Yazımız içerisinde bu çalışmaları paylaşmamızın nedeni veri grafiklerinin bilim adamları için geniş kapsamlı bilgileri içermesi fakat kullanıcıya yönelik önemli detayları barındırmamasıdır.

Webb’in 2023 yılında yaptığı tüm keşiflere göz attık, 2022 ve 23 yılını aynı yazıda yayınlamak oldukça karmaşık bir yapıya sebep olacağı için iki yazı yayınlama kararı aldık, 2022 ve 2023 keşifleri şeklinde.

James Webb Uzay Teleskobunun 2022 Yılı Keşiflerine buradan ulaşabilirsiniz.